Nohl

Filosoof tussen de soldaten

https://g-geschiedenis.eu/2019/01/09/filosoof-tussen-de-soldaten/

09 januari 2019
Een filosoof tot soldaat maken kan onverwachte gevolgen hebben. Het overkwam Herman Nohl (1879-1960) die tijdens de Eerste Wereldoorlog in de Gent werd gekazerneerd. Toen de oorlog uitbrak was de docent filosofie al 35 jaar, gehuwd en vader van vier kinderen. In het brief schrijven vond hij een uitlaatklep voor zijn ongemakkelijke situatie, elke week schreef hij er meerdere aan zijn vrouw Bertha Oser in Jena, alles bij elkaar meer dan zeshonderd. 


Jules Verwest Kunstschilder: december 2008

http://julesverwest.blogspot.com/2008/12/

Deze Duitstalige auteur heeft het werk van Franz Hellens ook absoluut niet gelezen.
Het gaat om professor Herman Nohl (zie het lemma op www.literair.gent.be ). De beschrijving komt voor in de brievenuitgave van Nohls correspondentie tijdens W.O.I, toen hij deel uitmaakte van de economische inspectie van het Duitse bezettingsleger in Gent; in 2005 uitgegeven door Walter Thys onder de titel: Ein Landsturmmann im Himmel: Flandern und der erste Weltkrieg in den Briefen von Herman Nohl an seine Frau.
De "keukenscene" beslaat ca. 1 pagina en staat in de brief van 03.05.1917 (p. 190-192); dit & andere fragmenten zullen opgenomen worden op de website van Literair Gent (in voorbereiding). Ik kan u eventueel een digitale scan van die pagina sturen, waaruit dit typerend citaat:

"In diesem kaum 2m breiten, 3m langen Kammern haust der 68[jährige] Mann mit seiner Idylle zwischen der monumentalen Fassade und der monumentalen Vorhalle mit seinen Hunden, seiner Katze, seinem Huhn und seinen Vögeln, und unzähligen Bildern und Figuren, Schnitzwerk und Raritäten... (...) Wenn er zu heftig gestikulierte, dann fing das Huhn vor Angst an zu krähen, dazu der flackernde Ofen mit seiner Küchenwärme, die Esstöpfe und Teller und Gläser und sonstigem Kochgerät zwischen den Bildern, es war köstlich (...) Ich kann mir gar nicht denken, wie er sich von diesem Nest zwischen den Riesensäulen wird trennen können, um in irgend einem Miethaus zu wohnen, in dem alle seine Erinnerungen fehlen."

Walter Thys heeft in voetnoot bij het genoemde fragment verwezen naar Hellens' verhaal en nog enkele verduidelijkingen opgenomen, die u kunnen interesseren:
De portier waarvan sprake, was Emile van Vooren (1849-1921); hij was vanaf eind jaren 1880 tot 1919 "pedel en huismeester" van de universiteit of de door de Duitsers vervlaamste "Hoogeschool". Jules Verwest wordt er genoemd als schilder van "Home de notre ami Emile" (1909); ik vermoed dat het om hetzelfde schilderij gaat als wat u aanhaalde.

Emile van Vooren wordt door Herman Nohl ook aangewezen als dé stimulator voor de kunstenaars die "hun standplaats" in de portiersloge hadden.

In het fragment wordt ook nog verwezen naar de Nederlandse kunstenaar Maurits Niekerk (1871-1940, woonde tussen 1898 en 1905 in St-Martens-Latem, later in Brussel en Parijs) die in de beschreven portierswoning bij de aula & in het bijzijn van o.a. Jules de Bruycker een portret van deze huismeester heeft gemaakt.
Jules de Bruycker zelf zou hem hebben afgebeeld op een van zijn in Engeland gemaakte werken van "vluchtelingen", hoewel de huismeester na W.O.I in België bleef. Misschien eens kijken op de website: www.julesdebruycker.be  

Emile Van Vooren

Emile Van Vooren PS checken: (*Emiel van Vooren. Volgens Chabot heeft JDB veel tekeningen gemaakt van hem. Soms als minister).   John stuurde me een schets van Emile Van Vooren: B0112 EMILE VAN VOOREN In zijn conciergerie aan de universiteit in de Volderstraat te Gent Appariteur à la faculté de GandPPARITEUR E. Van Vooren qui fût pour De Bruycker mieux qu'un père nouricier et presque la providance Gedurende deze periode komt JDB vaak samen met bevriende kunstenaars bij Emile Van Vooren (1849-1921), pedel en huismeester van de universiteit Gent. Zijn portiersloge (naast de zuilengalerij van de Aula) is een huiskamer en salon waar kunstenaars samenkomen en Emile Van Vooren treedt op als go-between voor het verkopen van hun kunstwerken. Franz Hellens beschrijft deze plek met de poëtische vrijheid in Les hors-le-vent in het verhaal als ‘La cuisine des fous’. De ruimte zou gevuld geweest zijn met een haan en een kip, een kanarievogel en enkele duiven. De artiesten kunnen er werken in de warmte en krijgen er koffie, soep en boterhammen. Verschillende figuren komen erin voor onder andere namen (zoals Georges Van de Walle (1861-1923) of Cies de Kalle alias la Corneille, de Kraai – zie hierboven). Ook JDB behoort tot dit bont gezelschap. En de plek wordt zijn vrije academie waar hij ongestoord kan tekene. Tot het gezelschap behoren naast Georges Van de Walle, Alfons Dessenis (1874-1952), een tekenaar en schilder die later (1901) lid werd van de eerste groep van de Latemse school; en Jules Verwest (1883-1957) die waarschijnlijk een schilderij maakte van de befaamde portiersloge. En last but not least de student Peter Bonnel (1889-?) die vele jaren later in (1956) in zijn Herinneringen aan Juul De Bruycker zal schrijven dat JDB hem toen als vriend begroet en hem  “als zodanig, door heel zijn lange leven, heeft behandeld” .  PS Wat de studio betreft. JDB tekende die plek als omgeving van Cies de Kalle: xx CONFRERE EN VRIEND CIS DE WALLE Ook Cis De Kalle genoemd. Deze tekening is gemaakt in de studio aan de universiteit welke Emiel Van Vooren bewoonde   * tekening bij John bekijken: zie dozen/boeken boven rechts, zie jas met Poésie, zie affiches...

B0112 EMILE VAN VOOREN
In zijn conciergerie aan de universiteit in de Volderstraat te Gent
Appariteur à la faculté de GandPPARITEUR
E. Van Vooren qui fût pour De Bruycker mieux qu'un père nouuicier et presque la providance 

 

   

Verwest (zie verder)

          "Wat het geheel nog echter maakt is het onderstaande schilderij gemaakt door mijn grootvader, welk ik vermoed over deze bewuste portier te gaan.

De heer Jean-Paul Den Haerynck, assistent aan de Gentse Bibliotheek liet mij het volgende weten:
Over Jules Verwest hebben we merkwaardig genoeg nog een andere specifieke bron die Hellens' Cuisine des fous in gelijkaardige bewoordingen beschrijft, uit diens werk kunnen we zelfs afleiden dat Hellens hier nauwelijks iets gefantaseerd heeft. Deze Duitstalige auteur heeft het werk van Franz Hellens ook absoluut niet gelezen.
Het gaat om professor Herman Nohl (zie het lemma op www.literair.gent.be ). De beschrijving komt voor in de brievenuitgave van Nohls correspondentie tijdens W.O.I, toen hij deel uitmaakte van de economische inspectie van het Duitse bezettingsleger in Gent; in 2005 uitgegeven door Walter Thys onder de titel: Ein Landsturmmann im Himmel: Flandern und der erste Weltkrieg in den Briefen von Herman Nohl an seine Frau.      Zie: Vlaamse Kunstcollectie. MSK
       

Hoger hebben wij aangestipt dat nog een andere kunstenaar de woonkamer van Emile schilderde, m.n. AJphonse Dessenis( Het was die 'ontdekking' die ons er toe aanzette op zoek te gaan naar meer bijzonderheden omtrent het voorgestelde interieur, zijn bewoners en zijn bezoekers.

   

Tekening EMILE VAN VOOREN SLAAPT (B0109) van 1905

   

"Onze vriend Emile Van Voor en zullen we ook nog bij een andere gelegenheid ontmoeten, zoals in een artikel van 'gazetschrijver' K. Lybaert. In 1919 handelt deze over de bekende Gentse volksmaatschappij 'De Lochte Genteneirs', "een groep menschen, in maatschappij vereenigd, die zich oefenen in het uitvoeren van pantomiemen, welke op de Gentsche kerrmis eene eereplaats innemen op het stedelijk feestprogramma. "(De Vriese, L., Verhalen en schetsen uit mijn werk, in: Oostvlaamse Zanten, Gent, 1931, jg.6, m.l, p.12-40. Hierin wordt een artikel opgenomen dat de journalist K. Lybaert in 1919 schreef over 'De Lochte Genteneirs'.)

Op het einde van het artikel lezen wij het volgende: "Onze Gentsche meester-etser Jules De Bruycker, een onovertrefbare humorist, heeft eene schilderij gemaakt in 1913, een dansfeest der 'Lochte Genteneirs' op de Oude Beestenmarkt voorstellende. 't Is een meesterwerk, dat duizenden waard is en waarop zijn vriend Emiel Van Vooren, lokaalhouuder der Hoogeschool, en gelukkige eigenaar van het doek, terecht fier is. "

Hellens: 

Les Documents secrets ou la construction d’une image de soi : Franz Hellens et l’identité d’écrivain-peintre

https://journals.openedition.org/textyles/188#ftn21

Contrairement à la génération de 1880, dont les écrits ne considèrent « aucun milieu professionnel vivant et en rupture, aucun schéma de vie marginale » 18, Hellens ancre l’origine de son premier roman dans un univers artistique en marge de son propre milieu. De cette façon, il se rattache à la conception romantique de la bohème, dont « La cuisine des fous », un des contes des Hors-le-vent, pourrait fournir une illustration. Cette nouvelle décrit un lieu d’artistes, où l’on peut notamment retrouver le dessinateur Jules De Bruycker, qui illustrera En ville morte 19. À l’époque où il rédige ce roman, artistes et bohème constituent pour l’auteur les deux faces d’une même réalité 20.  

In het verhaal La Cuisine des Fous (1908) schrijft Hellens het personage Jules, le caricaturiste. Hoe hij zijn prooi om te tekenen benadert.

“Près du feu, comme un chat qui se chauffe la fourrure, le caricaturiste montrait une féline clairvoyance ramassé en ses yeux vairons qui jouaient avec l’âme du sculpteur, la roulaient et la disloquaient comme une chiffre (…) Le dessinateur conservateur une lucidité parfaite. Il faisait sa proie de toute cette matière d’hallucination. Ses yeux, aux reflets d’acier, glissaient comme des lancettes, plus rapides des crayons” (114) geciteerd door Krains (voetnoot 23).


 Verwijzing naar een brief van Nohl.